به گفته دکتر ماکان آریا پارسا رفتار ما انسان‌ها در برخورد با انتقاد غالباً یکسان نبوده و هر فردی ممکن است که پاسخ متفاوتی را به انتقاداتی که به او می‌شود، بدهد. به نظر شما آیا هر انتقادی سازنده است و باید آن را بپذیریم، یا اینکه باید با پاسخی مناسب به دنبال رفع انتقاد باشیم؟ مسلماً هر انتقادی سازنده نیست و هر انتقادی را نباید بپذیریم. در کل باید بگوییم که هیچ فردی علاقه‌ای ندارد که بشنود فعالیتش خوب نبوده و مسیری که رفته اشتباه است. با این حال لازم است تا انتقاد منصفانه و غیرمنصفانه را تشخیص دهیم و یاد بگیریم که چطور با این انتقادات برخورد کنیم و بهترین استفاده را در صورت لزوم از این انتقاد ببریم. با ما همراه باشید تا در یک مقاله جامع از وبلاگ آموزشی دکتر ماکان آریا پارسا شما را با بهترین روش‌های برخورد با انتقاد آشنا می‌کنیم.
مفهوم انتقاد پذیری در روانشناسی:
قبل از اینکه شما را با بهترین روش‌های برخورد با انتقاد آشنا کنیم، ابتدا به بررسی مفهوم انتقاد پذیری در روانشناسی می‌پردازیم. بر باور دکتر ماکان آریا پارسا علم روانشناسی انتقاد پذیری را به نوعی توانایی پذیرش و استفاده از انتقادات سازنده در راستای بهبود رفتارهای فردی و اجتماعی می‌داند. فردی که به نوعی انتقاد پذیر تلقی می‌شود، از انتقاد به عنوان فرصتی برای یادگیری و پیشرفت استفاده می‌کند. نه اینکه آن را به عنوان یک تهدید برای ارزش‌ها و اعتماد به نفس خود تلقی کرده و با آن مقابله کند. انتقاد پذیری به افراد کمک می‌کند تا خطاها و نقض‌های خود را شناخته و راهکاری را برای رفع این نقصان‌ها پیدا کنند. همچنین انتقاد پذیری باعث می‌شود که با انتقادات غیر سازنده و نامنصفانه بهتر برخورد کنیم و از رفتار و عملکرد خود در برابر منتقدین به درستی دفاع کنیم.
آیا باید هر انتقادی را بپذیریم؟
خیر، هر انتقادی را نباید بپذیریم. باید بتوانیم انتقادات سازنده را از غیر سازنده تشخیص دهیم و با آن‌ها به شیوه‌ای مناسب برخورد کنیم. به اعتقاد دکتر ماکان آریا پارسا انتقاد سازنده یک بازخورد مفید و عملی است که به ما کمک می‌کند تا خودمان را بهبود بخشیم و از خطاها و نقص‌هایمان آگاه شویم. انتقاد سازنده معمولا با نیت خیر، ادبیات مثبت، راه‌حل عملی و بازخورد موثر ارائه می‌شود. انتقاد غیر سازنده یک بازخورد منفی و تخریبی است که به ما آسیب می‌زند و از ارزش و اعتماد به نفسمان کاسته می‌شود. انتقاد غیر سازنده با نیت بد، ادبیات تند، قضاوت غیر منصفانه و بدون راه‌حل ارائه می‌شود.
انتقاد منصفانه را چگونه از انتقاد غیر منصفانه تمایز دهیم؟
اگر بخواهیم بین انتقاد منصفانه و غیر منصفانه تمایزی قائل شویم، باید به محتوای انتقاد توجه کرده و برخی موارد مهم را در انتقاد وارد شده بررسی کنیم. برای این کار می‌توانید به نکات زیر توجه داشته باشید:
هدف انتقاد
از دید دکتر ماکن آریا پارسا اولین مورد در تمایز انتقاد منصفانه از غیرمنصفانه در این است که آیا انتقاد برای کمک به شما بوده است و یا با هدف آسیب رساندن به شما وارد شده است؟ بنابراین باید بفهمیم که هدف فرد منتقد از انتقادی که به ما وارد ساخته است، چه بوده و چه نیتی پشت این کار داشته است.
لحن انتقاد
گاهی اوقات لحنی که فرد منتقد از آن استفاده می‌کند، می‌تواند در تشخیص ماهیت انتقادی که به ما وارد ساخته است، کمک کننده باشد. باید ببینیم که آیا انتقاد با صدایی بلند، خشن یا تحقیرآمیز بیان شده و قصد فرد منتقد در هتک حرمت و آبروریزی است یا اینکه انتقاد وارده با صدایی آرام، ملایم و با لحنی مشوق و حمایت کننده به ما بیان شده است.
محتوای انتقاد
به اعتقاد دکتر ماکان آریا پارسا محتوای انتقاد پارامتر مهم دیگری است که تاثیر بسیار زیادی را در تعیین منصفانه یا غیرمنصفانه بودن یک انتقاد خواهد داشت. اینکه آیا انتقاد وارد شده بر روی مشکل یا عملکرد رخ داده شده تمرکز دارد یا اینکه بر روی فرد و شخصیت و ویژگی‌های فردی وی تمرکز کرده است؟ اگر چنین باشد که انتقاد بر روی کاری که انجام شده باشد، احتمالاً می‌توان نتیجه گرفت که فرد با انگیزه‌های منصفانه از عملکرد فرد دیگری انتقاد کرده است. در حالی که اگر قصد انتقاد بر خود شخص بوده و با هدف تخریب و پایین آوردن شخصیت وی صورت گرفته باشد، می‌توان نتیجه گرفت که انتقادات وارد شده غیرمنصفانه باشند.
راه‌حل انتقاد
مورد دیگری که در تعیین منصفانه یا غیرمنصفانه بودن یک انتقاد تاثیر خواهد گذاشت، این است که آیا انتقاد شامل پیشنهادهایی برای رفع مشکلات یا بهبود وضعیت موجود است یا تنها تمرکز بر عیب‌ها و نقصان‌ها وجود داشته و هیچ راه حلی برای بهبود وضعیت داده نمی‌شود؟ در این صورت می‌توان فهمید که انگیزه فرد از انتقاد چه بوده و به نحو بهتری در برخورد با انتقادات وارد شده عمل کنیم.
مثالی درباره نحوه تشخیص منصفانه یا غیرمنصفانه بودن یک انتقاد:
برای تفهیم بهتر این تفاوت موجود بین انتقاد منصفانه و غیرمنصفانه، این موضوع را با ارائه مثالی بررسی خواهیم کرد. فرض کنید که شما یک مقاله نوشته‌اید و دو نفر از آن انتقاد کرده‌اند.
انتقاد منتقد اول بدین صورت است:
- «مقاله شما خیلی بد بود. شما هیچ ساختار منطقی ندارید و ایده‌هایتان خیلی کلیشه‌ای و بی‌معنی هستند. شما هیچ توانایی نویسندگی ندارید و بهتر است که دیگر هیچ مقاله‌ای ننویسید.»
انتقاد فرد منتقد دوم نیز بدین صورت است:
- «مقاله شما جالب بود اما می‌توانست بهتر باشد. شما باید ساختار مقاله‌تان را واضح‌تر کنید و ایده‌هایتان را با مثال‌ها و شواهد بیشتری توجیه کنید. شما توانایی نویسندگی خوبی دارید اما باید بیشتر تمرین کنید و از نظرات دیگران استفاده کنید.»
ناگفته پیداست که فرد منتقد اول یک انتقاد غیر منصفانه داشته است. بدین دلیل که با لحنی تند و تحقیرآمیز انتقاد کرده و تمرکز اصلی خود را بر روی تخریب شخصیت و توانایی‌های فرد نویسنده داشته است. همچنین در برخورد با انتقادهایی از جنس فرد منتقد کننده اول، مشاهده می‌کنید که پیشنهاد یا راه حلی برای بهبود وضعیت داده نشده است و فقط به معایب و نقص‌ها اشاره می‌کند.
این مطلب ادامه دارد…
بدون دیدگاه